Katërmbëdhjetë vjet më parë Republika e Kosovës shpalli pavarësinë e saj dhe u bë vendi më i ri në botë. E mbështetur nga aleati i saj kryesor SHBA-ja dhe e mbrojtur nga prania e NATO-s, e mandatuar nga OKB-ja, Kosova hyn në vitin e saj të 15-të të pavarësisë, duke u përballur me disa sfida dhe gjithashtu disa rreziqe të qarta dhe të pranishme.
Pavarësisht mbështetjes së disa prej shteteve më të mëdha dhe më me ndikim në botë, Kosova ende nuk është pjesë e OKB-së dhe njihet nga më pak se 100 nga 193 shtetet anëtare të OKB-së. Edhe pse ndodhet në zemër të Evropës dhe gëzon mbështetje të madhe nga BE-ja, ajo ende nuk është anëtare e unionit dhe kosovarët nuk gëzojnë udhëtime pa viza nëpër kontinent.
Shkaku kryesor i shumicës së dhimbjeve të Kosovës është përçarja historike e rrënjosur thellë me fqinjin e saj verior, Serbinë. Të dy vendet ishin pjesë e ish-Jugosllavisë dhe, pas shpërbërjes së saj, përjetuan një dekadë të përgjakshme luftimesh në Ballkan gjatë viteve 1990.
Serbia refuzon të njohë Kosovën ose të kërkojë falje për mizoritë e luftës në Kosovë 1998-1999, e cila përfundoi vetëm pasi NATO-ja ndërhyri. Ngërçi aktual dhe mosnjohja reciproke i pengon të dyja vendet të anëtarësohen në BE, pesë anëtarë të së cilës ende nuk e njohin zyrtarisht Kosovën.
Udhëheqësit e mëparshëm kosovarë u përpoqën të angazhoheshin në dialog me Serbinë. Megjithatë, që nga marrja e detyrës në mars 2021, kryeministri Albin Kurti ka sinjalizuar vazhdimisht se bisedimet me Beogradin nuk janë prioritet.
“Ne nuk donim ta neglizhonim dialogun me Serbinë, por nuk mund ta kem atë si prioritet numër një”, tha ai për “Arab News” gjatë një interviste në zyrën e tij në Prishtinë. “Unë thashë që në fillim të kësaj qeverie se vendet e punës, drejtësia dhe pandemia COVID-19 janë tri prioritetet tona kryesore. Numri katër mund të jetë dialogu”.
“Ky dialog, të cilit po i qasemi në mënyrë konstruktive dhe kreative me propozime të ndryshme, është një dialog për statusin e marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Kosova dhe Serbia nuk e njohin njëra-tjetrën, ndaj zgjidhja është njohja reciproke”.
Ka edhe elementë të tjerë që e ndërlikojnë më tej mundësinë e një normalizimi të marrëdhënieve mes vendeve dhe anëtarësimit të tyre të ndërsjellë në BE.
Si fillim, janë hijet e errëta të së kaluarës. Pak muaj pasi u zgjodh kryeministër, Kurti foli për mundësinë e ringjalljes së planeve për të paditur Serbinë për gjenocid në një gjykatë ndërkombëtare dhe hodhi poshtë disa thirrje perëndimore për lejimin e popullatës së pakicës serbe të Kosovës për të votuar në një referendum serb që Prishtina e konsideron “jokushtetuese”.
Një çështje tjetër është se zyrtarët në Kosovë i akuzojnë homologët e tyre serbë se janë shumë më të interesuar të jenë në orbitën e Rusisë sesa në Evropë.
“Serbia ka lidhje të ngushta kulturore, historike dhe ushtarake me Moskën”, tha Kurti. I pyetur se si kjo marrëdhënie e ngushtë midis Beogradit dhe Moskës mund të ndikojë në vendin e tij nëse shpërthen lufta midis Rusisë dhe Ukrainës, Kurti tha se kjo mund ta shtyjë Serbinë të bëhet “më agresive”. Por përderisa tha se Prishtina “po e përcjell situatën me shumë kujdes”, ai shtoi: “Nuk kemi frikë”.
Megjithatë, disa kritikë të vendimeve të fundit të politikës së jashtme të SHBA-së besojnë se Kosova ka një sërë arsyesh për t’u shqetësuar, duke pasur parasysh se në vitet e fundit as Washingtoni dhe as NATO-ja nuk janë dëshmuar se janë miq shumë të mirë për shumë prej aleatëve të tyre tradicionalë në kohë nevoje.
Të ashtuquajturat “vijat e kuqe” të ish-presidentit të SHBA-së, Barack Obama, bënë pak për të penguar Rusinë nga marrja e kontrollit të Krimesë në vitin 2014. Kohët e fundit, si pjesë e strumbullarit të administratës Biden drejt përfundimit të “luftërave të përhershme”, bota shikoi skenat e dhimbshme në Aeroportin e Kabulit me shumë afganë që përpiqen dëshpërimisht të largohen nga vendi pasi Washingtoni ia ktheu vendin talibanëve, 20 vjet pasi ai filloi një luftë për të sjellë demokracinë në vend dhe për t’i dhënë fund sundimit të të njëjtit grup ekstremist.
Megjithatë, Kurti beson fuqishëm se prezenca e NATO-s në Kosovë do të qëndrojë, por nëse paraqitet nevoja për veprim, kosovarët janë në gjendje të mbrojnë veten.
“Mendoj se Kosova ka njerëz të mëdhenj me vullnet dhe guxim të madh, në njërën anë dhe në anën tjetër, mendoj se forcat tona të mbrojtjes dhe sigurisë dhe NATO-s, veçanërisht SHBA-ja, janë këtu për të qëndruar”, tha ai.
“Dhe ne jemi të sigurt se do të jemi fitimtarë në çdo lloj krize të ardhshme që mund të ndodhë, por që nuk duam ta kemi”.
Kurti është aq i sigurt në përkushtimin e NATO-s ndaj vendit të tij, saqë beson se ka të ngjarë që Kosova të anëtarësohet në aleancë si një anëtare e plotë shumë më shpejt sesa t’i jepet statusi i anëtarësimit në BE.
“Unë besoj se kjo mund të ndodhë për dy arsye”, tha ai. “Së pari, në BE kemi pesë mosnjohës nga 27 vende, ndërsa në NATO kemi katër mosnjohës nga 30. Pra, një mosnjohës më pak në NATO se në BE”.
“Por përveç kësaj, kriteret dhe standardet që duhet të plotësoni për t’u anëtarësuar në NATO nuk janë aq komplekse sa janë për anëtarësimin në BE. Pra, është realiste të pritet që fillimisht të anëtarësohemi në NATO dhe më pas në BE”.
Përveç kësaj, NATO-ja nuk kërkon që anëtarët e saj të jenë shtete anëtare të OKB-së ose BE-së, kështu që me kusht që Prishtina të bindë Spanjën, Greqinë, Rumaninë dhe Sllovakinë ta njohin atë, vizioni i kryeministrit mund të bëhet realitet në vitet e ardhshme, argumentojnë vëzhguesit.
