Politikat e tarifave të vendosura nga Presidenti aktual i SHBA-ve Donald Trump ngjasojnë me qasjet e merkantilizmit dhe proteksionizmit të shekujve të kaluar. Merkantilizmi, një teori ekonomike e shekujve XVI deri XVIII, promovonte rritjen e pasurisë kombëtare përmes kontrollit të rreptë të tregtisë dhe grumbullimit të metaleve të çmuara, shpesh duke favorizuar eksportet mbi importet dhe duke vendosur barriera tregtare për të mbrojtur industritë vendase. Proteksionizmi, i lidhur ngushtë me merkantilizmin, përfshin përdorimin e tarifave dhe kufizimeve të tjera për të mbrojtur prodhuesit vendas nga konkurrenca e huaj.
Në praktikë, tarifat e Trump-it pasqyrojnë këto filozofi duke synuar të mbrojnë industritë amerikane dhe të reduktojnë deficitin tregtar.
Që nga ardhja e tij në pushtet për herë të dytë, Presidenti Donald Trump ka nisur një kurs të ri ekonomik, duke vendosur theksin tek nacionalizmi ekonomik, proteksionizmi dhe lufta ndaj deficitit tregtar. Në një fjalim të mbajtur më 2 prill 2025, të cilin e quajti “Dita e Çlirimit”, Trump shpalli vendosjen e tarifave të reja mbi të gjitha importet, duke e cilësuar këtë veprim si një “deklaratë të pavarësisë ekonomike”.
Sipas njoftimeve zyrtare, nga data 5 prill hyjnë në fuqi tarifat universale prej 10% mbi të gjitha importet. Për më tepër, për afro 60 shtete të botës janë vendosur tarifa shtesë, të ashtuquajtura “reciproke”, të ndryshme sipas vendit të origjinës.
Këto masa kanë si qëllim, sipas administratës, rindërtimin e fuqisë prodhuese amerikane, reduktimin e vartësisë nga vendet e huaja dhe ndalimin e asaj që Trump e quan “grabitje ekonomike” ndaj SHBA-së.
Cilat janë pasojat e tarifave të Trump?
Tri pasojat kryesore që mund ti ken tarifat janë: Ekonomike, Politike dhe Ndërkombëtare.
1. Ekonomike në SHBA
•Rriten çmimet për konsumatorët dhe kostot për prodhuesit.
•Eksportuesit amerikanë përballen me kundërmasa nga vendet e prekura.
•Investitorët bëhen më të kujdesshëm, duke rritur pasigurinë ekonomike.
2. Politike
•Forcohet mbështetja nga baza elektorale e Trump.
•Rritet polarizimi dhe përplasja me politikën tregtare tradicionale.
•Rrezikohet marrëdhënia me aleatë strategjikë.
3. Ndërkombëtare
•Rrezik për luftë tregtare globale.
•Dobësohen institucionet si OBT.
•Sfidohet rendi i pas Luftës së Dytë Botërore i ndërtuar mbi bashkëpunim ekonomik.
Rasti i Kosovës – Efektet e tarifës 10% nga SHBA
Kosova, e cila është përfshirë në listën e vendeve ndaj të cilave aplikohet tarifa universale 10%, nuk është ndër vendet më të prekura drejtpërdrejt. Por, çdo pengesë tregtare ndaj SHBA-së përbën sfidë, duke qenë se Kosova përpiqet të zgjerojë eksportet dhe partneritetet strategjike.
Megjithëse shkalla e shkëmbimeve tregtare me SHBA-në është ende e vogël, vendosja e tarifave ul motivimin për të hyrë në tregun amerikan dhe dëmton klimën e besimit për investitorët dhe eksportuesit kosovarë.
Çfarë do të thotë kjo për sektorin e IT-së në Kosovë?
Sektori i IT-së është ndër më të zhvilluarit në Kosovë dhe ka rritur ndjeshëm shërbimet që ofron për klientë në SHBA, përfshirë zhvillimin e softuerëve, dizajnin, shërbimet digjitale dhe outsourcing.
Tarifat aktuale nuk përfshijnë shërbimet, por vetëm mallrat, prandaj kompanitë kosovare të IT-së nuk preken drejtpërdrejt nga kjo masë. Megjithatë:
•Klimë e pasigurt globale dhe orientimi proteksionist i SHBA-së mund të sjellë kufizime të ardhshme.
•Kompanitë e huaja mund të hasin më shumë barriera administrative apo fiskale.
•Favorizimi i ofruesve amerikanë mund të kufizojë mundësitë për partneritet në projekte publike apo strategjike.
Për të ruajtur dhe forcuar pozicionin në tregun amerikan, sektori i IT-së në Kosovë duhet të:
•Forcojë kualitetin dhe certifikimin e shërbimeve,
•Diversifikojë tregjet (në BE, Zvicër, Skandinavi),
•Shfrytëzojë diplomacinë ekonomike për të ruajtur qasje të lirë dhe marrëdhënie të qëndrueshme.
Si përfundim mund te themi që Qasja ekonomike e Trump në mandatin e tij të dytë është një kthesë historike drejt nacionalizmit ekonomik, me pasoja që shkojnë përtej kufijve të SHBA-së. Tarifat e reja mund të jenë vetëm fillimi i një epoke të re proteksioniste, ku vendet e vogla si Kosova duhet të jenë më të kujdesshme dhe më strategjike në mënyrën si i ndërtojnë marrëdhëniet e tyre ekonomike ndërkombëtare./Radio Star/
Autori i këtij shkrimi është Prof. Dr. Agim Zuzaku, ekonomist.
