Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike po përcjell në vazhdimësi nivelet e larta të ndotjes së ajrit në Kosovë e veçmas në Prishtinë, Gjilan, Mitrovicë dhe Drenas e sipas .të dhënave të Agjensionit për Mbrojtjen e Mjedisit të Kosovës janë mbi vlerat e lejuara. (web: ammk-rks.net).
Efektet afatshkurta të aerondotjes nga partikulat sipas shumë të dhënave na çojnë drejt rritjes së numrit të vdekjeve të parakohshme, të sëmurëve me astmës bronkiale, bronkitet kronike, sëmundje kronike obstruktive të mushkërive tek moshat e shtyera, rritjen e numrit të pranimeve spitalore nga sëmundjet kardiovaskulare dhe ato respiratore, kancer, shkurtimin e jetës dhe rritjes e shkallës së mortalitetit.
Si burime potencialisht ndotëse tashmë të njohura janë termocentralet elektrike, përdorimi i ngrohjes në sezonën e dimrit, automjetet e vjetëruara dhe trafiku i dendur, djegja e shtuar e karburanteve dhe lëndëve të ngurta djegëse, djegja e mbeturinave, mungesa e sipërfaqeve të mjaftueshme gjelbëruese, mos pastrimi i rrugëve, ndërtimet gjatë tërë vitit pa plan të mirëfillt urbanistik, prania enorme e pluhurit në qytet.
Qeveria e Republikës së Kosovës ka themeluar në qershor Komitetin Shtetëror ndërministror për Shëndetin Mjedisor për të bërë vlerësimin e ndikimit mjedisor në shëndet në nivel vendi për të hartuar dokumentin strategjik afatgjatë lidhur me adresimin e mirëfilltë dhe efikas të çështjeve të shëndetësisë kosovare që rrjedhin si rezultat ndikimit të mjedisit në shëndet të popullatës; të përgadis Planin e veprimit asfatgjatë dhe planin njëvjeçar për adresimin e ndikimeve mjedisore në shëndet si dhe të realizojë aktivitetet që janë paraparë me këtë plan; të identifikojë normat dhe standardet ndërkombëtare për zbatimin e sigurt të programeve të ndryshme dhe aktiviteteve; identifikimi i ngjashmërive dhe veprimeve mes politikave shtetërore për shëndetin mjedisor dhe politikave shëndetësore në këtë fushë; të bëjë vlerësimin e legjislacionit për shëndetin mjedisor bashkë me rregulloret dhe Udhëzimet administrative; identifikimi i mekanizmave rajonal për bashkëpunim për shëndetin mjedisor; të përcaktojë metodologjinë e nevojshme për të siguruar monitorimin e aktiviteteve të shëndetit mjedisor; të propozojë struktura administrative që do të merren me problemet për shëndetin mjedisor.
A. Duke analizuar situtën aktuale Instituti Kombëtar, propozon këto masa spcifike
Inspektorati shëndetësor të kontrolloj raportimin ditor të sëmundjeve respiratore dhe kardiovaskulare nga të gjitha institucionet shëndetësore të kujdesit parësor, dytësor dhe tretësor (veçanërsiht QKMF Prishtinë dhe Klinika Emergjente, SHSKUK).
Inspektoratet e mjedisit të bëjnë kontrollin rigoroz të filtrave të ajrit në termocentrale gjatë 24 orëve, kualitetit të karburanteve dhe konsumimit të lëndëve të ngurta djegëse që përdoren për ngrohje nga qytetarët.
Shtimi i numrit të autobusëve me karburante ekologjike në transport publik.
Të kufizohet ardhja e veturave nga periferia në kryeqytet.
Urgjentisht të merren masa rigoroze të kontrollit teknik të veturave.
Mirëmbajtja e rrugëve dhe menaxhimi i drejtë i mbeturinave të ngurta.
Matja e përhershme e ndotjes së ajrit në pikat kyqe në Kosovë dhe paraqitja ditore e rezultateve online.
B. Masa individuale (rekomandime shëndetësore për popullatën)
Të redukohen daljet në qytet dhe ne vendet me ajër të ndotur sidomos në mëngjes dhe mbrëmje e sidomos personat që kanë sëmundje kronike të sistemit kardiovaskular dhe respirator, fëmijët dhe shtatzënat;
Qëndroni në shtëpi dhe mos i hapni dritaret për aerosjen e dhomave.
Personat që pashmangshëm duhet të dalin në aktivitetet e tyre jashtë shtëpisë të përdorin maska mbrojtëse ose të mbulojnë gojën e hundën me shall.
Të redukohet pirjen e duhanit jashtë ku ka qarkullim të njerëzve, e domosdoshmërisht ndalimi i duhanpirjes brenda hapsirave të banimit, punës, shkollave dhe spitaleve.
Grupet e popullatës së rrezikuar të tilla si me sëmundje kronike pulmonare, zemrës, pacientët astmatik dhe të prirur për alergji, të moshuarit, fëmijët e vegjël, gratë shtatzëna rekomandohet që të kalojnë më shumë kohë në mjedise me nivele të ulëta të ndotësve, të tilla si malet dhe vendpushime të shëndetshme.
Ekspertët e Institutit Kombëtar paralajmërojnë dhe alarmojnë se poqese nuk merren masa urgjente, do të ketë efekte negative në dëmtimin e shëndetit dhe rritja e vdekshmërisë nga të gjitha shkaqet e sidomos nga sëmundjet kardiovaskulare dhe respiratore do të jetë shqetësuese.
