Grupet humanitare, organizatat joqeveritare, sipërmarrësit, fermerët dhe qeveritë në të gjithë botën po përcjellin me shqetësim planet e Uashingtonit, pasi presidenti i sapobetuar amerikan, Donald Trump, e pezulloi ndihmën për vendet e huaja, në pritje të një vlerësimi nga administrata e tij.
Në Kosovë, një përpunues i drurëve shpreson se Uashingtoni nuk do t’ia kthejë shpinën vendit të tij.
Në Afganistan, ngrirja e ndihmave amerikane do të ishte “katastrofike” për miliona qytetarë në nevojë të këtij vendi, thotë udhëheqësi i një grupi të madh ndërkombëtar të ndihmës.
Në Ukrainë, një aktiviste kundër korrupsionit thotë se ndërprerja e financave nga SHBA-ja, mund të sinjalizojë pakësimin e mbështetjes nga ky vend për reformat demokratike.
Trump nënshkroi urdhrin ekzekutiv për pezullimin e ndihmave amerikane për zhvillim për 90 ditë, duke thënë se “asnjë ndihmë e mëtejshme e Shteteve të Bashkuara, nuk do të jepet në atë mënyrë që nuk përkon plotësisht” me politikën e tij të jashtme.
Urdhri i Trumpit nuk specifikoi se cilat vende, programe ose pranues të këtyre ndihmave do të preken dhe nuk ishte menjëherë e qartë se si do të ndikojë ai në ndihmat tashmë të përvetësuara nga Kongresi amerikan në buxhetin federal.
Ndikimi në Kosovë
Kreshnik Shehu, një përpunues i drurëve në Kosovë, thotë se ndihma e SHBA-së ka luajtur rol të rëndësishëm në rritjen e eksporteve të kësaj lënde.
Kompania e Shehut, ashtu si edhe sektori i drurit në përgjithësi në Kosovë, kanë përfituar nga financimet e USAID-it (Agjencisë së SHBA-së për Zhvillim Ndërkombëtar).
“Në vitin 2014, eksportet në sektorin tonë ishin 2.5 milionë euro”, thotë Shehu.
“Sot, ato janë më shumë se 150 milionë euro. Kjo tregon se gjatë dhjetë vjetëve të fundit, kontributi i USAID-it ka qenë shumë i madh. Ai ka qenë një faktor vendimtar në rritjen e këtij sektori”, shton Shehu.
USAID-i thotë se ka investuar më shumë se 1 miliard dollarë në zhvillimin e Kosovës që nga viti 1999.
“Nëse ajo ndihmë nuk do të ekzistonte, do të kishim mbetur shumë vite prapa”, thotë Shehu, kompania e të cilit e ka selinë në qytetin e Drenasit.
Shehu thotë se “nuk dua të besoj se USAID-i do të na kthejë shpinën”.
“Ne ende kemi nevojë për të, sepse ende nuk jemi rritur sa duhet për të përballuar konkurrencën e pabesueshme në tregun ndërkombëtar”, thotë ai.
Kryetari i Odës Ekonomike të Kosovës, Lulzim Rafuna, konfirmon se USAID-i ka luajtur një rol të rëndësishëm në zhvillimin e shtetit të Kosovës.
“USAID-i vazhdon të ndihmojë shoqata dhe biznese të shumta, përfshirë ndërmarrje të udhëhequra nga gratë, kompani të teknologjisë informative dhe biznese të orientuara nga eksporti”, thotë Rafuna.
Ai shton se USAID-i ka ndihmuar edhe në uljen e tensioneve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.
“Ka qenë i rëndësishëm në ofrimin e ndihmës për gjetjen e zgjidhjeve për mosmarrëveshjet tregtare, që përfshinin eksportet dhe importet në tregjet serbe dhe rajonale. Pra, përveç nxitjes së zhvillimit ekonomik, USAID-i ka luajtur një rol jetik në uljen e tensioneve mes dy vendeve”, sipas Rafunës.
Trump, prej kohësh, ka qenë kritik ndaj ndihmave të SHBA-së për vendet e huaja, të cilat përbëjnë rreth 1 për qind të buxhetit federal.
“Ne do të japim ndihma vetëm për ata që na respektojnë dhe, sinqerisht, janë miqtë tanë”, ka thënë Trump gjatë mandatit të parë presidencial, derisa ka mbajtur një fjalim në Kombet e Bashkuaranë vitin 2018.
Në një deklaratë të lëshuar më 22 janar, sekretari i ri i Shtetit, Marco Rubio, i zgjedhur nga Trump, ka thënë:
“Çdo dollar që shpenzojmë, çdo program që financojmë dhe çdo politikë që ndjekim, duhet të justifikohet me përgjigje në tri pyetje të thjeshta: A e bën Amerikën më të sigurt? A e bën Amerikën më të fortë? A e bën Amerikën më të begatë?”
Ndikimi në Afganistan
Sekretari i përgjithshëm i Këshillit Norvegjez të Refugjatëve, Jan Egeland, shpreson të mos ketë ngrirje të ndihmave humanitare për Afganistanin.
“Nëse ka, do të ishte katastrofike për më shumë se 22 milionë afganë që kanë nevojë për ndihmë”, thotë Egeland.
Prej se talibanët kanë marrë pushtetin në Afganistan në vitin 2021, Uashingtoni ka ofruar gati 3 miliardë dollarë ndihmë për Afganistanin, sipas Inspektorit të Përgjithshëm Special për Rindërtimin e Afganistanit.
Kërkesa për buxhetin e vitit 2025 nga administrata e paraardhësit të Trumpit, Joe Biden, përfshinte edhe rreth 104 milionë dollarë për shëndetësinë, arsimin dhe forma të tjera të ndihmës për Afganistanin. Një vit më parë, kjo shumë ishte 143 milionë dollarë.
Urdhri ekzekutiv i Trumpit i jep Rubios fuqi për ta shtyrë pauzën tremujore për “programe specifike”.
Egeland shpreson se do të ketë përjashtim për ndihmat humanitare për Afganistanin, nga i cili SHBA-ja tërhoqi forcat e saj në gusht të vitit 2021 – pas një pranie 20-vjeçare.
“Ndihma për zhvillim nuk shkon për regjimin, nuk shkon për udhëheqjen. Ajo u shkon njerëzve shumë të varfër që kanë nevojë për ndihmë”, thotë Egeland.
Agjencia Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar refuzoi të komentojë, kurse Shtëpia e Bardhë nuk u përgjigj.
Ndikimi në Ukrainë
Prej se Rusia ka nisur pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës në shkurt të vitit 2022, USAID-i i ka ofruar Ukrainës miliarda dollarë në ndihma humanitare, ndihma zhvillimore dhe mbështetje të drejtpërdrejtë buxhetore.
Trump e ka kritikuar shumën e këtyre ndihmave – përfshirë edhe miliarda dollarët në armë – që administrata Biden ia ka dhënë Ukrainës.
Svitlana Musiak, studiuese në Komisionin e Pavarur Kundër Korrupsionit (NAKO), me qendër në Kiev, thotë për Radion Evropa e Lirë se pezullimi i fondeve të USAID-it për Ukrainën, mund të ndikojë negativisht në programet e shoqërisë civile dhe “të sinjalizojë reduktimin e mbështetjes së SHBA-së për reforma demokratike dhe stabilitet ekonomik në vend”.
“Situatat e tilla mund ta komplikojnë zbatimin e ndryshimeve, por nuk do t’i ndalojnë ato [organizatat e shoqërisë civile]”, thotë Musiak.
Andriy Kravchuk, përfaqësues i grupit për të drejtat e komunitetit LGBT “Bota jonë”, e cilëson ndihmën e SHBA-së për shoqërinë ukrainase si “shumë domethënëse, por jo vendimtare”.
“Ne shpresojmë se Departamenti i Shtetit [në SHBA] do të vazhdojë t’i mbështesë aktivitetet tona, pasi ai, në fund të fundit, i përdor të dhënat tona për raportet e tij vjetore për Ukrainën”, thotë Kravchuk.
“Ne kemi marrë fonde prej tyre edhe gjatë mandatit të parë të presidentit Trump”, përfundon ai. /REL/
