Shëndeti mendor është një gjendje e mirëqenies mendore dhe emocionale përfshinë mendimet tona, emocionet dhe sjelljet që ndikojnë në çdo aspekt të jetës sonë, që nga marrëdhëniet tona me veten tonë , familjen, marrëdheniet ndërpersonale sociale e deri te suksesi ynë profesional. Na lejon të përballojmë ulje-ngritjet e jetës, të përshtatemi me ndryshimin dhe të mbajmë një ndjenjë qëllimi.
Çrregullimet mendore më të shpeshta
• Çrregullimet e ankthit – shqetësim dhe frike e tepruar
• Depresioni – ndjenja të vazhdueshme trishtimi, dëshpërimi dhe humbja e interesit për aktivitetet.
• Çrregullimi bipolar – karakterizohet nga luhatjet ekstreme të humorit, duke përfshirë periudhat e manisë dhe depresionit.
• Çrregullimet e të ngrënit – qëndrime jo të shëndetshme ndaj ushqimit dhe imazhit të trupit që çojnë në sjellje të rrezikshme në të ngrënë.
• Çrregullimi i stresit post-traumatik (PTSD) – një reagim i rëndë ndaj një ngjarjeje traumatike që shkakton flashbacks, ankth dhe stres emocional.
• Varesite nga alkooli, marihuana, kokaina ,heroina .
Simptomat më të shpeshta të çrregullimeve mendore
• Luhatjet e humorit – Ndjenja të vazhdueshme trishtimi, irritueshmërie, ose luhatje ekstreme të humorit , herë i ngritur e herë i rënë.
• Ankthi – Shqetësim i vazhdueshëm, ankth, ose panik që ndërhyn në jetën e përditshme.
• Ndryshime në sjellje – tërheqje nga aktivitetet shoqërore, agresion në rritje, ose sjellje të rrezikshme.
• Vështirësi kognitive ( njohëse) – vështirësi në përqendrim, probleme me kujtesën, ose konfuzion i papritur.
• Simptomat fizike – Dhimbje të pashpjegueshme, ndryshime në ritmin e gjumit, shtim ose humbje në peshë.
• Çrregullime të të menduarit – Mendime të vazhdueshme të vetëdëmtimit, mendime vetëvrasëse, ose përjetim të iluzioneve ose halucinacioneve.
Mos harroni se shfaqja e një ose më shumë prej këtyre simptomave nuk tregon automatikisht një problem. Megjithatë, nëse këto shenja vazhdojnë në periudha mujore ose ndërhyjnë në funksionimin e përditshëm, është e rëndësishme të kërkoni ndihmë.
Faktorët që ndikojnë në shëndetin mendor
1.Faktorët biologjikë
• Gjenetika
• Kimia e trurit (neurotransmeteret)
• Hormonet
2. Faktorët mjedisorë
• Prindërimi – ne jemi reflektim i procesit të rritjes tonë. Përvojat tona të fëmijërisë së hershme afektojnë shëndetin tone mendor. Një mjedis familjare mbështetës mund të nxisë zhvillimin e shëndetshëm emocional, ndërsa përvojat negative si abuzimi emocional, fizik, verbal apo neglizhenca mund të çojnë në probleme afatëgjata të shëndetit mendor.
• Mjedisi social – Lidhjet sociale pozitive dhe ndjenja e përkatësisë janë vendimtare për një shëndet të mirë mendor. Ndërsa, izolimi social, diskriminimi ose bullizmi mund të kontribuojnë në problemet mendore.
• Ngjarje jetësore – Ngjarje të rëndësishme jetësore si humbja e një njeriu të dashur, humbja e punës, divorci mund të shkaktojnë probleme të shëndetit mendor. Mënyra se si i trajtojmë këto ngjarje, si ndërveprojmë me stresorët dhe çfarë mbështetjeje marrim në situate të vështira mund të përcaktojë mirëqenien tonë mendore.
3.Faktorët psikologjikë
• Stresi – Stresi kronik mund të ndikojë në shëndetin tonë mendor, duke çuar në probleme të tilla si ankthi dhe depresioni.
• Trauma – Përjetimi i ngjarjeve traumatike mund të ketë efekte të fuqishme në shëndetin mendor dhe mospërpunimi I tyre paaftësia e verbalizimit dhimbjes mund ta rëndojë gjendjen mendore .
• Mekanizmat e përballimit – Mënyra se si përballemi me stresin dhe vështirësitë ka një ndikim të rëndësishëm në shëndetin tonë mendor.
Nëse ju ose dikush që njihni po përjeton simptoma të vazhdueshme ose siklet të ndjeshëm, është e rëndësishme të kërkoni ndihmë profesionale. Mjeku juaj, i cili mund të vlerësojë situatën tuaj dhe t’ju referojë tek një specialist i shëndetit mendor nëse është e nevojshme.
Profesionistë të tillë si psikologë, psikiatër dhe terapistë mund të bëjnë një vlerësim të plotë dhe të zhvillojnë një plan të individualizuar trajtimi të përshtatur sipas nevojave tuaja. Mos harroni: Të kërkosh ndihmë nuk është shenjë dobësie; Është një hap i guximshëm drejt mirëqenies më të madhe.
Strategjitë për të nxitur shëndetin mendor
Kujdesi për shëndetin tonë mendor është një proces i vazhdueshëm dhe ka strategji të shumta që na ndihmojnë të ruajmë dhe përmirësojmë mirëqenien tonë mendore. Zbatimi i këtyre strategjive mund të bëjë një ndryshim të rëndësishëm në cilësinë tonë të përgjithshme të jetës.
Krijimi i një stili të shëndetshëm jetese përmes ushqimit
Diciplina e një mënyrë jetese për mes një diete te balancuar dhe të shëndetshme është vendimtare si për shëndetin fizik, ashtu edhe për atë mendor.
Konsumo një dietë të ekuilibruar e pasur me fruta, perime, drithëra të plota, proteina dhe yndyrna të shëndetshme.gjitha këto mund të përmirësojnë humorin dhe të zvogëlojë rrezikun e problemeve të shëndetit mendor. Hidratohuni pini sasi të mjaftueshme uji 2 -3 l ne dite .
Aktivitet fizik i rregullt studimet thonë se për të lehtësuar stresin, për të rritur humorin dhe për të përmirësuar funksionin kognitiv. Synoni të paktën 150 minuta ushtrime me intensitet të moderuar në javë. Ecje në natyrë , vrapim ,fitness, not.
Gjumi cilësorë, është jetësorë për shëndetin mendor. Higjiena e gjumit dhe oraret e rregullta të rënies dhe zgjimit nga gjumi përmirësojnë shëndetin mendor sepse gjatë gjumit të rregullt regjenerohen të gjitha funksionet psikike prej nga buron edhe energjia fizike. Rekomandohet të flini për 7-9h, gjumë për të pasur mirëqenie mendore.
• Praktikoni teknikat e menaxhimit të stresit dhe relaksimit
Frymëmarrje e thellë, meditim , yoga
• Zhvillimi i lidhjeve të forta sociale dhe sistemeve mbështetëse
Marrëdhëniet tona luajnë një rol vendimtar në shëndetin mendor. Ndërtimi i lidhjeve të forta shoqërore dhe sistemeve mbështetëse mund të na ndihmojë të kapërcejmë sfidat e jetës dhe të nxisim ndjenjën e përkatësisë.
Disa këshilla për të përmirësuar mirëqenien tuaj sociale:
✓ Qëndroni të lidhur – ndani kohë për miqtë dhe familjen dhe merrni pjesë rregullisht në aktivitete sociale.
✓ Jini të hapur – Ndani ndjenjat dhe përvojat tuaja me njerëz të besuar për të nxitur lidhje më të thella.
✓ Zgjeroni rrethin tuaj – Bashkohuni me klubet, dilni vullnetarë ose merrni pjesë në evente komunitare për të takuar njerëz të rinj dhe për të ndërtuar një rrjet të larmishëm.
Ndikimi i stigmatizimit në shëndetin mendor
Stigma i referohet qëndrimeve negative, stereotipeve apo diskriminimit ndaj njerëzve me çrregullime mendore.
Pasojat e stigmatizimit mund të jenë:
1. Ngurrimi për të kërkuar ndihmë – Frika për t’u gjykuar ose keqkuptuar mund t’i pengojë njerëzit të kërkojnë mbështetjen që u nevojitet.
2. Izolimi social – Njerëzit me probleme të shëndetit mendor mund të ndihen të izoluar për shkak të mungesës së mirëkuptimit ose pranimit nga të tjerët..
3. Mundësitë e kufizuara – Diskriminimi në fusha të tilla si punësimi, strehimi, apo arsimi mund të ndikojë negativisht në jetën e njerëzve me sfida.
Strategjitë për të kapërcyer stigmatizimin dhe për të rritur ndërgjegjësimin
Për të krijuar një shoqëri më gjithëpërfshirëse dhe më empatike, duhet të punojmë në mënyrë active për të zvogëluar stigmatizimin dhe për të rritur ndërgjegjësimin.
Disa strategji për t’u shqyrtuar:
• Edukoni veten dhe të tjerët – Përmirësimi i kuptimit tuaj të çështjeve të shëndetit mendor mund të ndihmojë në largimin e miteve dhe nxitjen e empatisë. Ndani informacione të sakta me miqtë, familjen dhe kolegët për të rritur ndërgjegjësimin.
• Kushtojini vëmendje mënyrës së komunikimit – Evitoni përdorimin e termave nënçmues apo shakave për shëndetin mendor, pasi kjo mund të çojë në përjetësimin e stigmatizimit. Në vend të kësaj, përdor një gjuhë të respektueshme inkurajuese .
• Ndani historinë tuaj – Nëse ndiheni rehat, ndarja e përvojave tuaja personale me shëndetin mendor mund të ndihmojë në normalizimin e bisedës dhe të inkurajojë të tjerët të flasin hapur për çështjet e tyre.
• Tregoni mbështetje dhe empati – Jini një aleat mbështetës për ata që përballen me probleme të shëndetit mendor duke i dëgjuar, duke validuar përvojat e tyre dhe duke i inkurajuar të kërkojnë ndihmë kur është e nevojshme. Bashkendjeni dhimbjen e tyre shpirtërore.
• Sfidoni stereotipet dhe diskriminimin – Flisni hapur kur jeni dëshmitarë të stigmatizimit të sjelljes ose diskriminimit, dhe mbroni veprimet që nxisin ndërgjegjësimin dhe mbështetjen.
Duke nxitur një kulturë të mirëkuptimit dhe pranimit, ne mund të thyejmë pengesat dhe të fuqizojmë individët për të kërkuar ndihmën që u nevojitet, duke hapur përfundimisht rrugën për një shoqëri më të shëndetshme dhe duke ofruar mbështetje për personat me crregullimemendore.
Histori motivuese në shëndetin mendor të personaliteteve të njohura.
Rruga drejt trajtimit shpesh ndihet e vetmuar, por edhe njerëzit që janë në sytë e publikut janë persona që vuajnë nga crregullimet mendore. Ja pesë histori suksesi të detajuara të individëve të njohur që janë përballur me probleme të shëndetit mendor dhe kanë përdorur përvojat e tyre për të frymëzim dhe ndërgjegjësim.
• Demi Lovato përvoja e saj me çrregullimin bipolar dhe varësinë.
Këngëtarja dhe aktorja amerikane Demi Lovato ka qenë e zëshme në lidhje me luftën e saj me çrregullimin bipolar, varësinë nga kokaina dhe heroina , çrregullimet në të ngrënë dhe vetëdëmtimin. Pas një mbidoze pothuajse fatale në vitin 2018, Demi kërkoi trajtim dhe ishte transparente me publikun e saj në lidhje me këtë situatë. Hapja e saj në lidhje me çështjet e shëndetit mendor ka inkurajuar shumë fansa të kërkojnë ndihmë dhe ka qenë një model ndërgjegjësimi dhe frymëzimi.
• Lufta e Majkëll Felpsit kundër depresionit
Michael Phelps, olimpisti më i dekoruar i të gjitha kohërave, vuante nga depresioni i rëndë dhe mendimet vetëvrasëse. Pasi u tërhoq nga noti, ai kërkoi ndihmë profesionale dhe mbrojti ndërgjegjësimin për shëndetin mendor duke përdorur platformën e tij për të thyer stigmatizimin mes atletëve. Edhe sot, Phelps inkurajon biseda të hapura për mirëqenien mendore.
•Lady Gaga eksperienca e saj kundër PTSD dhe depresionit
Lady Gaga, ka folur hapur për problemet e saj me çrregullimin e stresitptraumatikdhe depresionin pas një sulmi seksual. Ajo kërkoi ndihmë profesionale, që sipas saj ishte jetëshpëtuese. Lady Gaga përdor platformën e saj për të rritur ndërgjegjësimin për shëndetin mendor dhe themeloi Fondacionin Born This Way, qëllimi i të cilit është të mbështesë të rinjtë dhe të ndërtojë një botë më të butë dhe më të guximshme.
Princi Harry, Duka i Sussex, ka qenë i hapur në lidhje me çështjet e tij të shëndetit mendor pas vdekjes së nënës së tij, Princeshës Diana. Pasi shpërfilli hidhërimin e tij për vite me radhë, ai kërkoi ndihmë profesionale në fund të të 20-ave. Sot, Princi Harry është një mbështetës i fortë, me të cilin punon në projekte të tilla si seriali “The Me You Can’t See” Oprah Winfrey dhe promovimin e shëndetit mendor në ushtri nëpërmjet Lojrave Invictus.
Ju mund të keni përjetuar një rritje traumatike, bullizim nga shoqëria, mund edhe të keni përjetuar një marrdhënie abusive toksike.
Prinderit neglizhues, abuzues, shoqëria bullizuese, një partner që manifeston dhunë psikike, fizike manifestojnë këtë sjellje në kuadër të traumave të tyre të papërpunuara e ju jeni viktima.
Kërkoni ndihmë, verbalizoni, flisni për dhimbjen tuaj shpirtërore me profesionistët e shëndetit mendor lejoni vetes të kaloni procesin e përpunimit të traumës tuaj i cili nuk është më i vështire se përjetimi traumatik.
Vetja jonë është projekti më i rëndësishëm jetësorë punoni çdo sekondë me veten tuaj për të nxjerrur versionin më të mirë të mundshëm.
Mendja jonë është burimi i fuqisë tone
Thoni vetes çdo ditë këtë:
UNË NUK JAM AJO ÇKA MË KA NDODHUR MUA, UNË JAM AJO ÇFARË ZGJEDH TË JEM!
Përkufizimi i shëndetit mendor: Dr.Diana Isaku, Specialiste e Psikiatrisë për të rritur 10.10.2024